[Agnes]

Jubileusz Lwowskiej Galerii Sztuki

W 2007 roku minĂŞÂło 100 lat od dnia, kiedy na mocy decyzji Magistratu miasta Lwowa powstaÂło nowe muzeum, majÂące dziÂś nazwĂŞ – Lwowska Galeria Sztuki. Wydarzenie to poprzedzaÂła niemalÂże sensacyjna historia zakupu i przewiezienia zbiorĂłw bogatego przemysÂłowca Jana Jakowicza ze wsi SiatkĂłwce koÂło Winnicy. Oczywista byÂła koniecznoœÌ otwarcia muzeum, gromadzÂącego zbiory sztuki Galicji Wschodniej, w takim miejscu, jak LwĂłw.

Pierwsze zbiory

W tym czasie we Lwowie panowaÂł „szaÂł muzealny”. Dla Muzeum PrzemysÂłu Artystycznego, otwartego w roku 1874, zostaÂły nabyte specjalne pomieszczenia przy ul. HetmaĂąskiej, 20 (ob. Prospekt Swobody). Z fundacji prywatnej Andrzeja Szeptyckiego, Metropolity lwowskiego obrzÂądku greckokatolickiego, w 1905 roku zostaÂło zorganizowanwe UkraiĂąskie Muzeum Narodowe. Szykowano siĂŞ do otwarcia Muzeum im. KrĂłla Jana III Sobieskiego w Kamienicy KrĂłlewskiej w Rynku, 6. W 1906 r. wystawiono kolekcjĂŞ J. Jakowicza, bĂŞdÂącÂą zaczynem Lwowskiej Galerii Sztuki. W roku 1912, po Âśmierci wybitnego historyka i pisarza lwowskiego, profesora Uniwersytetu Lwowskiego WÂładysÂława ÂŁoziĂąskiego, jego cenna kolekcja, na mocy testamentu, przeszÂła na wÂłasnoœÌ miasta. Spadkobierca WÂładysÂława ÂŁoziĂąskiego, Walery ÂŁoziĂąski, po jakimÂś czasie przekazaÂł Magistratowi sam budynek, nale¿¹cy do profesora. ZnajdowaÂł siĂŞ przy ul. OssoliĂąskich, 3 (ob. ul. Stefanyka). Galeria otrzymalÂła obecne pomieszczenia. JednoczeÂśnie poszukiwano moÂżliwoÂści pozyskania specjalnych pomieszczeĂą do nowoutworzonej galerii – PaÂłacu Sztuki, ktĂłry miaÂłby siĂŞ znajdowaĂŚ w centrum miasta, przy Placu Halickim. Jednak monumentalny projekt Wincentego Rawskiego, Prezesa Towarzystwa Politechnicznego oraz architekta Antoniego ÂŁuÂżyckiego nigdy nie zostaÂł zrealizowany z powodu wybuchu I wojny Âświatowej.

RozwĂłj Galerii do roku 1939

W 1914 roku znany mecenas nauki i sztuki BolesÂław Orzechowicz zwrĂłciÂł siĂŞ do Magistratu Lwowskiego z apelem o ratowanie jego bogatych zbiorĂłw w Kalinikowie opodal Lwowa przed moÂżliwym zniszczeniem podczas dziaÂłaĂą wojennych. W marcu 1915 roku zbiory zostaÂły przewiezione do Lwowa 15 wozami i na podstawie umowy przekazane pod patronat gminy lwowskiej. 24 wrzeÂśnia 1921 r. w dziewiĂŞciu salach parteru budynku ÂŁoziĂąskiego uroczysÂście otwarto ekspozycjĂŞ o nazwie „Zbiory BolesÂława Orzechowicza”. Pod koniec lat 20. XX w. Lwowska Galeria Narodowa zajmowaÂła dwa pomieszczenia – szesnaÂście sal w Muzeum Artystyczno-PrzemysÂłowym, gdzie znajdowaÂły siĂŞ polskie malarstwo i rzeÂźba, a takÂże sale budynku ÂŁoziĂąskiego przy ul. OssoliĂąskich, 3. MieÂściÂła siĂŞ tu ekspozycja sztuki polskiej, a takÂże dzieÂła artystĂłw europejskich oraz wyroby z brÂązu, miniatury, grafiki. Na poczÂątku lat 30. XX w. zbiory galerii obejmowaÂły ponad 2500 eksponatĂłw. Galeria prowadziÂła aktywnÂą dziaÂłalnoœÌ wystawienniczÂą. W tym czasie miaÂła juÂż filie. ByÂły to: wybudowany na poczÂątku XVII w. zamek w Podhorcach oraz Panorama RacÂławicka (mal. Kossak, Styka, Rozwadowski, Batowski i inni), ktĂłra mieÂściÂła siĂŞ na terenie TargĂłw Wschodnich – obecnie Park Stryjski.

Od pierwszych dni istnienia muzeum urz¹dzanie i porz¹dkowanie zbiorów by³o w gestii Marcelego Garasymowicza, znanego we Lwowie artysty, który w latach 1907-1931 by³ kustoszem galerii. We wrzeœniu 1939 roku ¿ycie Galicji i muzeów lwowskich uleg³o radykalnej zmianie. Zosta³y znacjonalizowane zbiory Dzieduszyckich, Go³uchowskich, Lubomirskich, Bowarowskich, Badenich, Piniùskiego etc, a tak¿e dzie³a malarskie z muzeum Instytutu Stauropigijskiego, Wy¿szego Seminarium Duchownego, Muzeum Archidiecezjalnego, zamków w Krasiczynie i Podhorcach. W ci¹gu roku 1940 zbiory Galerii zwiêkszy³y siê do 4188 eksponatów. W pierwszych latach II wojny œwiatowej nic nie zagra¿a³o muzeum, które dzia³a³o pod kierownictwem Iwana Iwaùcia, artysty ukraiùskiego. Jednak, bli¿ej do roku 1944, Niemcy zaczêli rekwirowaÌ i wywoziÌ niektóre eksponaty i obrazy. Dla urz¹dzenia wnêtrz swych urzêdów wywieŸli do Niemiec 150 obrazów. Œlad po nich zagin¹³.

Po kolejnej reorganizacji muzeĂłw lwowskich w roku 1945, do Galerii Sztuki zostajÂą przywiezione nowe dzieÂła, przekazane z innych muzeĂłw lwowskich. W roku 1963 odbyÂło siĂŞ otwarcie nowej, poszerzonej ekspozycji, skÂładajÂącej siĂŞ z dzieÂł sztuki zachodnioeuropejskiej i polskiej. Zbiory te sÂą dziÂś uwaÂżane za najwiĂŞksze na Ukrainie.

[Agnes]

Nowa epoka

Nowa epoka dla Lwowskiej Galerii Sztuki nadeszÂła w roku 1962, kiedy jej dyrektorem zostaÂł Borys WoÂźnicki. SpĂŞdza on wiele czasu w ekspedycjach na terenie caÂłej Ukrainy Zachodniej, a takÂże organizuje nowe muzea, zarĂłwno we Lwowie, jak teÂż poza miastem. W roku 2000 Galerii przekazano dawny PaÂłac Potockich przy ul. Kopernika, gdzie ulokowano ekspozycjĂŞ dzieÂł sztuki z XIII-XVIII wieku. Z okazji stulecia Lwowskiej Galerii Sztuki muzeum w PaÂłacu Potockich zostaÂło otwarte oficjalnie. Z tej samej okazji zorganizowano specjalnÂą wystawĂŞ. Na pierwszej sali zaprezentowano materiaÂły z historii Lwowskiej Galerii Sztuki. EspozycjĂŞ przygotowaÂła Natalia Filewicz, kustosz galerii. Obrazy w pozostaÂłych salach pochodziÂły z magazynĂłw Lwowskiej Galerii Sztuki. EkspozycjĂŞ przygotowaÂł i urzÂądziÂł kustosz Galerii, Ihor Chomyn. Z okazji jubileuszu zostaÂł wydany piĂŞkny album „Stulecie Lwowskiej Galerii Sztuki”, zaÂś w Polsce zostaÂła wydana praca pana Igora Chomyna „ArcydzieÂła malarstwa polskiego ze zbiorĂłw Lwowskiej Galerii Sztuki”, w ktĂłrej zaprezentowano niektĂłre dzieÂła z tej wystawy. ZwiedzajÂący mogÂą jedynie w ten sposĂłb zobaczyĂŚ dzieÂła, ktĂłre na co dzieĂą sÂą w magazynach. WiĂŞkszoœÌ z nich moÂżna z powodzeniem eskponowaĂŚ w wielu muzeach Ukrainy. Zbiory sÂą tak duÂże, Âże wszystkich eksponatĂłw w Âżaden sposĂłb siĂŞ nie da pokazaĂŚ w ekspozycji staÂłej.

Ekspozycja jubileuszowa

Na pierwszej sali uwagĂŞ zwracajÂą fotografie mecenasĂłw, ktĂłrzy stali u wytokĂłw Lwowskiej Galerii Sztuki. To WÂładysÂław ÂŁoziĂąski, Aleksander CzoÂłowski, dyrektor Archiwum Miejskiego, kurator muzeĂłw Gminy Miasta Lwowa. MoÂżna zobyczyĂŚ takÂże ciekawe portrety. Przedstawiono na nich osoby, ktĂłrych zbiory prywatne uzupeÂłniaÂły zbiory galerii. To hrabia Leon PiniĂąski, profesor, w swoim czasie – namiestnik Galicji. Jego portret namalowaÂł Kazimierz Pochwalski. Obok widzimy portret Tadeusza Rutowskiego, wice-prezydenta miasta Lwowa, jednego z zaÂłoÂżycieli i organizatorĂłw Lwowskiej Galerii Sztuki. Jego portret namlowaÂł Aleksander Augustynowicz. Obok jest portret BolesÂława Orzechowicza – praca Kazimierza Pochwalskiego. SzczegĂłlnÂą uwagĂŞ zwraca praca Henryka Rodakowskiego, to portret hrabiny Alfonsyny Dzieduszyckiej, Âżony hrabiego WÂłodzimierza Dzieduszyckiego, namalowany w roku 1876. Hrabina Dzieduszycka, w swym paÂłacu przy ul. Kurkowej, potrafiÂła zogranizowaĂŚ wspaniaÂłe muzeum. ByÂły w nim obrazy, ktĂłre niegdyÂś kupowaÂł jej m¹¿ oraz dzieÂła sztuki zachodnioeuropejskiej. ByÂło to ponad 300 obrazĂłw, otrzymanych przez niÂą w spadku po ojcu, hrabim MiÂączyĂąskim.

Na drugiej sali sÂą g³ównie dzieÂła XVI-wiecznych malarzy wÂłoskich. Najstartsze sÂą dwa obrazy, na ktĂłrych przedstawione sÂą Âśw. Maria Magdalena i Âśw. ÂŁucja. SÂą to dzieÂła, datowane na rok 1500. SÂą to w ogĂłle najstarsze obrazy na caÂłej wystawie. ZwracajÂą uwagĂŞ teÂż obrazy nieznanych artystĂłw wÂłoskich: „Zwiastowanie” (XVI w.) czy portret znanej wszystkim Katarzyny Medycejskiej (XVII w.) czy KardynaÂła Medici /XII w.)

[Agnes]

Malarstwo polskie

WiĂŞkszoœÌ ekspozycjistanowiÂą jednak obrazy – dzieÂła wybitnych malarzy polskich z koĂąca XIX, poczÂątku XX w. SÂą to dzieÂła StanisÂława Chlebowskiego i obraz Artura Grottgera „Rekonesans” – rzadko pokatywany na wystawach. MoÂżna zobaczyĂŚ piĂŞkny obraz Germana „GdaĂąsk w nocy”, peÂłny ducha i kolorytu tego niezwykÂłego miasta. MoÂżna takÂże zobaczyĂŚ portret paradny mÂłodego Franciszka JĂłzefa I. ZostaÂł przedstawiony na koniu, w piĂŞknym mundurze wojskowym, z orderami. Portret cesarza namalowaÂł Juliusz Kossak. Obraz byÂł bardzo zniszczony, wiĂŞc zostaÂł poddany gruntownej konserwacji przez fachowcĂłw Lwowskiej Galerii Sztuki.

Na sÂąsiedniej sali jest kolejna praca, poÂświĂŞcona Franciszkowi JĂłzefowi. To duÂża kompozycja o dÂługoÂści prawie 2,5 metra, na ktĂłrej przedstawiono setki osĂłb. Obraz nosi nazwĂŞ „Powitanie imperatora Franciszka JĂłzefa w Krakowie”. NamalowaÂł go Hipolit LipiĂąski. Nie moÂżna nie zwrĂłciĂŚ uwagi na dwa piĂŞkne szkice, ktĂłre sÂą eksponowane bardzo rzadko. To dzieÂła Jana Matejki – „Etiuda konia gniadego” i „Szkic gÂłowy konia siwego”.

Na tej samej sali widzimy piĂŞkny tryptyk, wykonany w stylu huculskim. W 1914 r. namalowaÂł go znany malarz polski Kazimierz Sichulski. To jeden ze znanych tryptykĂłw, wykonanych przez artystĂŞ przed I wojnÂą ÂświatowÂą, jego prace sÂą w wielu muzeach, takÂże w Polsce. Lwowska Galeria Sztuki ma tĂŞ pracĂŞ, ktĂłra nie naleÂży do staÂłej ekspozycji. W centrum tryptyku jest Matka BoÂża z DzieciÂątkiem – oboje w strojach huculskich. Po jednej stronie artysta umieÂściÂł mÂłodÂą HucuÂłkĂŞ z dzbankiem, po drugiej – mÂłodÂą HucuÂłkĂŞ z krzyÂżem.

Do innych prac, na ktĂłre warto zwrĂłciĂŚ uwagĂŞ, naleÂży portret, ktĂłry byÂł eksponowany jedynie kilkakrotnie.To dzieÂło Jacka Malczewskiego – „Portret Karola LanckoroĂąskiego z ma³¿onkÂą MaÂłgorzatÂą.” To rĂłwnieÂż praca Feliksa Wygrzywalskiego, artysty z pierwszej poÂłowy XXw – „Wyzwolenie”. Po lewej stronie sÂą burÂłacy, a po prawej – hutnicy. Obok jest dzieÂło Witolda Pruszkowskiego „Bogarodzica” – obraz znalazÂł siĂŞ rĂłwnieÂż w albumie pana Chomyna. Jest on peÂłen nastroju i zadumy. Matka Boska depcze wĂŞÂża, uosabiajÂącego zÂło na naszej ziemi.

Nie moÂżna nie zwrĂłciĂŚ uwagi na dwa piĂŞkne dzieÂła znanego lwowskiego artysty Âżydowskiego. To widok Lwowa, ktĂłry uwieczniÂł Brunon Ehrb. WidaĂŚ na nim kawiarniĂŞ „WiedeĂąskÂą” i koÂśció³ jezuitĂłw. DzieÂło pochodzi z lat 30. XX w. Obok jest „PejzaÂż zimowy” tego samego artysty, na ktĂłrym zostaÂły przedstawione chaty galicyjskie. To bardzo nastrojowy obraz. DzieÂła wspó³czesne

Na ostatniej sali w sumie nie tak obszernej wystawy widzimy prace bardziej wspó³czesne, odzwierciedlajÂące etapy ksztaÂłtiwania zbiorĂłw Lwowskiej Galerii Sztuki. To m.in. praca Rocoila Kenta, znanego malarza amerykaĂąskiego – „Ranek”. W swoim czasie artysta ten przekazaÂł kolekcjĂŞ prac do muzeĂłw radzieckich, kilka z nich trafiÂło do zbiorĂłw Galerii Sztuki. ZasÂługuje na uwagĂŞ ciekawa praca jednego z artystĂłw radzieckich. Jurij Pimenow, sÂłynny batalista, namalowaÂł obraz „Front pó³nocny”, ilustrujÂący czasy wojny domowej w Rosji.

NajwiĂŞkszÂą uwagĂŞ zwracajÂą portrety powojennych dziaÂłaczy kultury, przedstawicieli inteligencji lwowskiej. NiosÂą ze sobÂą duÂży Âładunek emocjonalny. DanyÂło DowbuszyĂąski w 1988 r. namalowaÂł portret Borysa WoÂźnickiego, dyrektora Lwowskiej Galerii Sztuki. Obok jest portret zamyÂślonej osoby – muzyka i kompozytora StanisÂława Ludkiewicza – praca autorstwa Lubomyra Medwidia. W 1981 r. Zenowij Flinta namalowaÂł portret znanego malarza lwowskiego Romana Sielskiego. EkspozycjĂŞ koĂączy kilka ciekawych prac, w tym – WacÂława Szymanowskiego „Tkacz”, ktĂłra byÂła niedawno w konserwacji w Polsce. To duÂży obraz o wymiarach 2x3 metry. Obok jest „Portret dziewczyny”, wykonany przez OlgĂŞ BoznaĂąskÂą, ktĂłry jest eksponowany doœÌ rzadko.

SÂą tu teÂż wydawnictwa jubileuszowe: „Stulecie Lwowskiej Galerii Sztuki”, „Modernizm lwowski”. Album o tych zbiorach zostaÂł wydany w Kijowie, zaÂś wystawa tematyczna w najbliÂższym czasie pojedzie do Chicago. Warto wiĂŞc przyjœÌ do Lwowskiej Galerii Sztuki, by obejrzeĂŚ wiele dzieÂł artystycznych, ktĂłre latami sÂą przechowywane w magazynach. OczywiÂście, zanim zostanÂą pokazane, sÂą poddawane konserwacji, co jest teÂż bardzo poÂżytecznÂą sprawÂą.

Jurij Smirnow