.
Opublikowane przez: WÂładysÂław Andrzej Pitak
Zamek w Tustaniu – Âśredniowieczna skalna twierdza-grĂłd i urzÂąd celny ІХ– ХVІ wieku, staroruski skalny zespó³ obronny, resztki ktĂłrego sÂą rozmieszczone w UkraiĂąskich Karpatach (Wschodnich Beskidach) w rejonie skolskim obwodu lwowskiego, w pobliÂżu wsi Urycz, poÂłoÂżonej na poÂłudnie od miasta BorysÂława i na poÂłudniowy wschĂłd od osiedla typu miejskiego – Schodnicy.
W ІХ w. terytorium wspó³czesnej Tustani zasiedlaÂły plemiona ChorwatĂłw.
W koĂącu Х w. wielki ksi¹¿ê kijowski WÂłodzimierz I Wielki zdobyÂł chorwackie ksiĂŞstwa, utworzone w Posaniu i w basenie GĂłrnego i ÂŚredniego Dniestru i GĂłrnego Pruta i do³¹czyÂł je do Rusi Kijowskiej.
.
W Âśrodku XII w. TustaĂą - obok takich miast jak PrzemyÂśl, DÂźwinogrĂłd, Sanok, Udecz, GrĂłdek, JarosÂław, WiÂśnia, GoÂłogĂłry, SynowĂłdzko, Spas, SĂłl, LwĂłw, DrohowyÂż, Sambor, Tuchla - wchodziÂła do KsiĂŞstwa Przemyskiego .
.
PóŸniej twierdza byÂła g³ównym (w tym regionie Karpat) przygranicznym centrum miĂŞdzy KsiĂŞstwem Halicko-WoÂłyĂąskim a WĂŞgrami, a po wchodzeniu ksiĂŞstwa w skÂład KrĂłlestwa Polskiego – miĂŞdzy Polskim KrĂłlestwem a WĂŞgrami.
.
Wspomnienia dwĂłch kronikarzy (Janko z Czarnkowa, Jan DÂługosz) wskazujÂą na to, Âże TustaĂą , jako twierdza obronna, juÂż istniaÂła do jej zdobycia w XIV w.
.
Tustaù oprócz obronnej funkcji pe³ni³a te¿ administracyjn¹ i by³a centrum gminy. O tym œwiadczy królewski list darowizny na wieœ Kruszelnicê od 4 listopada 1395 r. W nim wskazuje siê, ¿e wieœ Kruszelnica gminy tustaùskiej, nadaje siê do daru wiernym s³u¿¹cym Iwanowi i Damianowi i ich synom z ca³ym dobrem... z lasami, ³¹kami, ³anami, sianokosami.
.
Z czasem twierdza przechodzi pod wÂładzĂŞ polskiej magnaterii i szlachty. Dowodem tego jest krĂłlewski list darowizny od 1539 r. KrĂłl na proÂśbĂŞ Jana z Tarnowa daruje MikoÂłajowi BliziĂąskiemu i jego dziedzicom „twierdzĂŞ TustaĂą, a wÂłaÂściwie tylko ska³ê w gĂłrach Stryjskich w pobliÂżu granicy z WĂŞgrami”.
.
Oni zobowiÂązywali siĂŞ „wÂłasnym kosztem i Âśrodkami ten zamek na wspomnianej skale broniĂŚ, odnowiĂŚ, umocniĂŚ i podtrzymywaĂŚ w naleÂżnym stanie”. Nie wiadomo, czy byÂła twierdza TustaĂą odremontowana i umocniona, jednak w 1541 r. BliziĂąski podarowaÂł wieÂś „Podhorodce i twierdzĂŞ TustaĂą” Janowi z Tarnowa.
To, ¿e twierdza Tustaù istnia³a w³¹cznie do XVI w., potwierdzaj¹ materia³y archeologicznych badaù i dokumenty: ostatnia znana wzmianka pisemna o twierdzy jest datowana 1565 r.
.
Skalne miasto-twierdza TustaĂą zajmuje szczegĂłlne miejsce w drewnianym budownictwie Âśredniowiecza.
Skalne formacje jako potĂŞÂżne obronne Âściany byÂły bardzo umiejĂŞtnie wykorzystane przez budowniczych. OdstĂŞpy miĂŞdzy skaÂłami zostaÂły przegrodzone drewnianymi Âścianami, zamknÂąwszy moÂżliwe dostĂŞpy do zamku.
.
Tam, gdzie drewniane konstrukcje przylegaÂły do skaÂł, w kamieniu dr¹¿yÂły specjalne pog³êbiania – wpusty i wrĂŞby, Âżeby zamocowaĂŚ belki w skale. Te Âślady pozwalajÂą odtworzyĂŚ wyglÂąd zewnĂŞtrzny twierdzy IX – XVI w., mimo to, Âże samych drewnianych konstrukcji juÂż dawno nie istnieje. Tylko na zespole KamieĂą skalnego miasta-twierdzy TustaĂą zbadano ponad 4000 takich ÂśladĂłw skalnej zabudowy. Przy grupie skaÂł MaÂła SkaÂła i Ostry KamieĂą widoczne sÂą Âślady po belkowaniach, a takÂże cysterna na wodĂŞ.
.
Przeanalizowawszy wszystkie Âślady, g³ówny badacz Tustani – MychajÂło RoÂżko, przyszedÂł do wniosku, Âże twierdza budowaÂła siĂŞ w kilku etapĂłw, stale rozbudowywaÂła siĂŞ, zwiĂŞkszaÂła siĂŞ w wysokoÂści i opanowywaÂła wyÂższe placyki skalnego zespoÂłu.
.
W ХІІІ w., w okresie jej najwiĂŞkszego rozwoju, twierdza ogarniaÂła wszystkie moÂżliwe galerie i tarasy od podnó¿a do szczytu. WysokoœÌ nieprzerwanej zabudowy w wewnĂŞtrznym podwĂłrku siĂŞgaÂła piĂŞciu piĂŞtrz, kaÂżde wysokoÂściÂą 3,5-4 m, co jest cechÂą bardzo wysokiego poziomu budowlanej kultury.
Dla zabezpieczenia wod¹ podczas oblê¿enia twierdza mia³a studniê w podnó¿u ska³y i dwie cysterny. Do dziœ zachowa³y siê resztki kamiennej œciany.
Opr. WÂładysÂław Andrzej Pitak
Wg
https://pl.wikipedia.org/wiki/Zamek_w_Tustaniufoto:Tatiana Arcimowicz-Pitak i WÂładysÂław Andrzej Pitak
.
.
http://www.sokal.fora.pl/historia-i-dzien-dzisiejszy,8/zamek-w-tustaniu-k-urycza-sredniowieczna-skalna-twierdza,819.html.
