Uczczono patrona miasta Lwowa – Âśw. Jana z Dukli
 Opublikowano: czwartek, 04, lipiec 2013 17:24
W prezbiterium koÂścioÂła Âśw. Andrzeja (Fot. Konstanty Czawaga)2 lipca we Lwowie, w b. koÂściele ojcĂłw bernardynĂłw pw. Âśw. Andrzeja, uÂżytkowanym obecnie przez ojcĂłw bazylianĂłw z UkraiĂąskiego KoÂścioÂła Greckokatolickiego, uczczono patrona miasta – Âśw. Jana z Dukli. UroczystoœÌ, w ktĂłrej wziĂŞli udziaÂł franciszkanie z Ukrainy, Polski i StanĂłw Zjednoczonych, odbyÂła siĂŞ na kilka dni przed liturgicznym wspomnieniem ÂświĂŞtego, ktĂłre przypada 8 lipca.



Mszê œw. odprawi³ arcybiskup lwowski Mieczys³aw Mokrzycki, a homiliê wyg³osi³ o. Dobros³aw Kopysteryùski, prze³o¿ony prowincji œw. Micha³a Archanio³a Zakonu Braci Mniejszych na Ukrainie. Przed rozpoczêciem liturgii o. Kopysteryùski powiedzia³, ¿e jego wspó³bracia zakonni razem z wiernymi raz w roku spotykaj¹ siê w tej œwi¹tyni, aby uczciÌ œw. Jana z Dukli, który sprawowa³ tu z pos³ugê duszpastersk¹, s³u¿¹c wszystkim ludziom, który zwracali siê do niego w sprawach duchowych. Kaznodzieja prosi³ o wstawiennictwo patrona miasta, aby by³ on dla wszystkich przyk³adem ¿ywej wiary, wiernoœci Panu i starannoœci w wykonywaniu swoich obowi¹zków.
 

TegorocznÂą uroczystoœÌ uÂświetniÂł swoim Âśpiewem chĂłr „DÂżereÂło” (ÂŹrĂłdÂło) z parafii Âśw. Jana z Dukli w ÂŻytomierzu. ZabrakÂło jedynie pielgrzymĂłw z rodzinnego miasta ÂświĂŞtego – Dukli, ktĂłrzy w poprzednich latach przyjeÂżdÂżali do Lwowa.
 

Odprawiana corocznie msza œw. w obrz¹dku ³aciùskim (Fot. Konstanty Czawaga)Po zakoùczeniu liturgii lwowski metropolita abp Mieczys³aw Mokrzycki podziêkowa³ o. Dobros³awowi Kopysteryùskiemu za to, ¿e co roku przybywa tu ze swoimi wspó³braÌmi, aby równie¿ lwowian w³¹czyÌ w swoj¹ modlitwê, zanoszon¹ do Boga za poœrednictwem œw. Jana z Dukli. Wypraszaj¹ w niej potrzebne ³aski dla zakonu, modl¹ siê o swe uœwiêcenie i za tych wszystkich, którzy czcz¹ œwiêtego jako swego orêdownika.
 

– W sposĂłb szczegĂłlny Âśw. Jan z Dukli wstawia siĂŞ za mieszkaĂącĂłw naszego miasta – podkreÂśliÂł metropolita lwowski. PrzypomniaÂł, Âże ÂświĂŞty bardzo ukochaÂł to miasto, „dlatego obraÂło go ono sobie za patrona”. DodaÂł, Âże LwĂłw doÂświadczaÂł jego szczegĂłlnej opieki, obrony przed zarazami i klĂŞskami ÂżywioÂłowymi, o czym ÂświadczÂą obrazy na Âścianach w prezbiterium. Arcybiskup Mokrzycki zapowiedziaÂł rĂłwnieÂż, Âże w przyszÂłym roku odbĂŞdÂą siĂŞ obchody 600. rocznicy urodzin Âśw. Jana z Dukli. DziĂŞkujÂąc wszystkim obecnym za wspĂłlnÂą modlitwĂŞ, ÂżyczyÂł im, aby ten ÂświĂŞty patron „nadal orĂŞdowaÂł za nimi i aby spoglÂądaÂł na miasto z wielkÂą miÂłoÂściÂą i ÂżyczliwoÂściÂą”.
 

Do roku 1946 w o³tarzu lwowskiego koœcio³a i klasztoru bernardynów pw. œw. Andrzeja spoczywa³a trumna z relikwiami œw. Jana z Dukli. W czasach sowieckich, a¿ do 1990 r. w zdewastowanej œwi¹tyni znajdowa³ siê magazyn. Obecnie gospodarzami dawnego konwentu bernardynów s¹ bazylianie. Po II wojnie œwiatowej, gdy relikwie œwiêtego wywieziono do klasztoru bernardyùskiego w Rzeszowie, a nastêpnie do Dukli, we Lwowie zaœ w³adze komunistyczne usunê³y nawet jego figurê, w mieœcie wœród wiernych, zw³aszcza starszych, trwa³y ¿ywa pamiêÌ i jego g³êboki kult oraz duchowa ³¹cznoœÌ z sanktuarium i pustelni¹ w Dukli. Uwieùczeniem szerz¹cej siê czci œwiêtego, zarówno w po³udniowo-wschodniej Ma³opolsce, jak i na Ukrainie, by³y nawiedzenie Dukli jako miejsca urodzenia œw. Jana przez Jana Paw³a II i kanonizowanie przezeù zakonnika w Kroœnie 10 czerwca 1997 roku.
 

Konstanty Czawaga
 

Uczczono patrona miasta Lwowa – Âśw. Jana z Dukli
 http://www.kuriergalicyjski.com/index.php/reportage/2352-uczczono-patrona-miasta-lwowa-w-jana-z-dukli

Ten mural przeraziÂł „WyborczÂą”. BojÂą siĂŞ prawdy o WoÂłyniu?


Tagi: Wyborcza, WoÂłyĂą, RzeÂź WoÂłyĂąska, MÂłynarska, mural, kamienica, IPN

Dodano: 04.07.2013 [12:37]





foto: ipn.gov.pl
 10 lipca na jednej z kamienic przy ul MÂłynarskiej na warszawskiej Woli odsÂłoniĂŞty zostanie mural upamiĂŞtniajÂący ofiary Rzezi WoÂłyĂąskiej. Informacja o muralu wywoÂłaÂła poruszenie na Czerskiej, a dziennikarze „Wyborczej” w rozmowie z autorem projektu sugerowali, Âże „za duÂżo juÂż tej martyrologii w Warszawie”.
 
Mural pojawi siĂŞ na jednej ze Âścian kamienicy przy ul. MÂłynarskiej 34. PomysÂłodawcÂą projektu jest Instytut PamiĂŞci Narodowej, ÂścianĂŞ za darmo udostĂŞpniÂła dzielnica, a projekt robi po kosztach firma Good Looking Studio. Wszystko ma byĂŚ utrzymane w czarno-biaÂłych barwach. G³ównym elementem muralu sÂą rozmazane sylwetki dzieci, dorosÂłych i osĂłb starszych pod¹¿ajÂące w kierunku  czarnej otchÂłani. W dolnej czĂŞÂści muralu umieszczono datĂŞ 1943 w kolorze czerwonym oraz napis: „Zbrodnia woÂłyĂąska. Prawda i pamiĂŞĂŚ”.
 
„Gazeta Wyborcza” najwyraÂźniej przeraziÂła siĂŞ podejmowanej w grafice tematyki. Dziennikarze z Czerskiej zastanawiajÂą siĂŞ, czy taka forma upamiĂŞtnienia to dobry pomysÂł i stawiajÂą zarzuty, Âże miejsce zostaÂło wybrane przypadkowo i nie ma wiĂŞkszego zwiÂązku z wydarzeniami na WoÂłyniu.
 
„Wyborcza” natychmiast zauwaÂża, Âże „wydarzenia sprzed 70 lat czĂŞsto okreÂśla siĂŞ rzeziÂą” i spieszy z wyjaÂśnieniami, Âże ukraiĂąscy nacjonaliÂści mordowali nie tylko PolakĂłw, ale teÂż CzechĂłw, Rosjan, ÂŻydĂłw i UkraiĂącĂłw. Pojawia siĂŞ teÂż informacja o krwawym polskim odwecie.
 
Ponadto w rozmowie z autorem projektu grafiki dziennikarze sugerujÂą, Âże „ SÂłychaĂŚ skargi, Âże za duÂżo juÂż tej martyrologii w Warszawie”. Mural jednak powstaje i zostanie odsÂłoniĂŞty juÂż 10 lipca o godzinie 11.00.

Polacy byli przeszkodÂą dla "Wielkiej Ukrainy"


Tagi: Wielka Ukraina, UPA, Âśledztwo, ludobĂłjstwo na WoÂłyniu, IPN


 Zbrodnia woÂłyĂąska to ludobĂłjstwo popeÂłnione przez nacjonalistĂłw ukraiĂąskich, dla ktĂłrych Polacy byli przeszkodÂą w utworzeniu "Wielkiej Ukrainy" - podaje IPN w opracowaniu o najwiĂŞkszym Âśledztwie w sprawie zbrodni UPA. Prowadzi je lubelski oddziaÂł IPN.
 
Prokuratorzy pionu Âśledczego IPN prowadzÂą obecnie 32 Âśledztwa zwiÂązane ze zbrodniami popeÂłnionymi na polskich obywatelach przez ukraiĂąskich nacjonalistĂłw na WoÂłyniu i w Galicji Wschodniej. W latach II wojny Âświatowej oddziaÂły UkraiĂąskiej PowstaĂączej Armii wspierane przez ukraiĂąskich chÂłopĂłw zamordowaÂły na obszarach poÂłudniowo-wschodnich KresĂłw ok. 100 tys. PolakĂłw: mĂŞÂżczyzn, kobiet, starcĂłw i dzieci.
 
IPN w Lublinie, ktĂłry prowadzi najwiĂŞksze w Polsce Âśledztwo w sprawie zbrodni woÂłyĂąskiej (obejmuje ono lata 1939-1945) zaznacza, Âże jest ono ludobĂłjstwem. W opracowaniu na temat tego Âśledztwa - dostĂŞpnym na stronach IPN - mowa jest o zabĂłjstwach "kilkudziesiĂŞciu tysiĂŞcy mĂŞÂżczyzn, kobiet i dzieci narodowoÂści polskiej", a takÂże "o fizycznym i psychicznym znĂŞcaniu siĂŞ nad Polakami oraz niszczeniu lub kradzieÂży ich mienia".
 
Prokuratorzy IPN zwracajÂą uwagĂŞ, Âże odpowiedzialni za mord na Polakach przywĂłdcy Organizacji UkraiĂąskich NacjonalistĂłw (OUN) i UkraiĂąskiej PowstaĂączej Armii (UPA) zdecydowali o wymordowaniu wszystkich woÂłyĂąskich PolakĂłw, bo chcieli uzyskaĂŚ tereny czyste etnicznie przed ewentualnymi rozmowami pokojowymi, a po zakoĂączeniu wojny. Wykonawcami zbrodni byÂły podlegÂłe OUN oddziaÂły zbrojne UPA oraz zaagitowani do tego celu chÂłopi.
 
"Morderstwa i wytĂŞpianie ludnoÂści cywilnej na WoÂłyniu podjĂŞte zostaÂły w celu zniszczenia PolakĂłw jako grupy narodowej, traktowanej jako przeszkoda w utworzeniu "Wielkiej Ukrainy" - czytamy w opracowaniu IPN.
 
W ocenie Âśledczych na samym WoÂłyniu zamordowano od 60 do 80 tys. osĂłb narodowoÂści polskiej. W Âśledztwie w dalszym ciÂągu przesÂłuchiwani sÂą Âświadkowie tamtych wydarzeĂą, trwajÂą kwerendy archiwalne, planowane sÂą kolejne wnioski o przeprowadzenie czynnoÂści w drodze miĂŞdzynarodowej pomocy prawnej. IPN podaje, Âże z uwagi na fakt, iÂż inicjatywa dowodowa w Âśledztwie nie zostaÂła wyczerpana, istnieje prawdopodobieĂąstwo ustalenia sprawstwa niektĂłrych osĂłb, szczegĂłlnie usytuowanych niÂżej w hierarchii wojskowej i politycznej OUN - UPA i skutecznego ich oskarÂżenia, tym bardziej, Âże zgodnie z zasadami prawa norymberskiego, dziaÂłanie na rozkaz nie zwalnia od odpowiedzialnoÂści karnej, moÂże mieĂŚ jedynie wpÂływ na zÂłagodzenie kary.
 
Poza Lublinem œledztwa w sprawie zbrodni ukraiùskich nacjonalistów pope³nionych na polskich obywatelach prowadzone s¹ we Wroc³awiu i Rzeszowie. Zbrodniê w Hucie Pieniackiej z lutego 1944 r., w wyniku której z r¹k Ukraiùców s³u¿¹cych w 4. pu³ku policyjnym SS zginê³o 600 - 1000 Polaków, badaj¹ œledczy w Krakowie.
 
IPN zwraca uwagĂŞ, Âże wszystkie Âśledztwa dotyczÂące mordĂłw UPA kwalifikowane sÂą jako zbrodnie ludobĂłjstwa. PodstawÂą prawnÂą tych Âśledztw jest art. 118 kodeksu karnego z 1997 r., ktĂłry wprowadziÂł do polskiego prawa wewnĂŞtrznego pojĂŞcie ludobĂłjstwa. Zgodnie z konwencjÂą ONZ z 1948 r. ludobĂłjstwo definiowane jest jako czyn "dokonany w zamiarze zniszczenia w caÂłoÂści lub czĂŞÂści grup narodowych, etnicznych, rasowych lub religijnych".

Autor: JW

ÂŻrĂłdÂło: PAP. niezalezna.pl

14 lipca w ÂŁucku na Ukrainie odbĂŞdÂą siĂŞ uroczystoÂści upamiĂŞtniajÂące ofiary zbrodni woÂłyĂąskiej w zwiÂązku z przypadajÂącÂą w tym roku 70. rocznicÂą masowych zbrodni popeÂłnionych przez UPA na ludnoÂści polskiej na WoÂłyniu i w Galicji Wschodniej. Kulminacja zbrodni nastÂąpiÂła 11 lipca 1943 r., gdy oddziaÂły UPA zaatakowaÂły ok. 100 polskich miejscowoÂści.
 

W Polsce tzw. rzeŸ wo³yùska z lat 1943-44 uwa¿ana jest za ludobójcz¹ czystkê etniczn¹ ponad 100 tys. ofiar (s¹ te¿ szacunki mówi¹ce o ok. 120-130 tys. ofiar). Badacze z Ukrainy oceniaj¹ zbrodniêjako konsekwencjê wojny Armii Krajowej z UPA, w której wziê³a udzia³ ludnoœÌ cywilna.
 

Ukraiùcy podkreœlaj¹, ¿e w czasie II wojny œwiatowej obie strony pope³nia³y zbrodnie wojenne, poniewa¿ polska partyzantka podejmowa³a akcje odwetowe. Strona ukraiùska ocenia swoje straty na 10-12 tys., a nawet 20 tys. ofiar, przy czym czêœÌ ofiar zginê³a z r¹k UPA za pomoc udzielan¹ Polakom lub odmowê przy³¹czenia siê do sprawców rzezi.
 
pap/asa

UkraiĂąscy deputowani apelujÂą do Ewy Kopacz o uznanie tragedii woÂłyĂąskiej za ludobĂłjstwo. W imiĂŞ prawdy. Czy marszaÂłek ich posÂłucha?
 
148 deputowanych ukraiĂąskiego parlamentu z partii komunistycznej i Partii RegionĂłw zaapelowaÂło w liÂście do marszaÂłek Sejmu Ewy Kopacz o uznanie tragedii woÂłyĂąskiej za ludobĂłjstwo popeÂłnione na Polakach przez nacjonalistĂłw z UkraiĂąskiej PowstaĂączej Armii (UPA).
 


"(...) Dzisiaj potrzebujemy prawdy o rzeczywistym obliczu ukraiĂąskiego nacjonalizmu
 
- napisali.
 
Deputowani odwoÂłali siĂŞ do czerwcowej uchwaÂły Senatu RP, ktĂłra okreÂśliÂła zbrodniĂŞ woÂłyĂąskÂą jako"czystkĂŞ etnicznÂą noszÂącÂą znamiona ludobĂłjstwa".
ZwrĂłcili siĂŞ do marszaÂłek Kopacz "z gorÂącÂą proÂśbÂą o wspieranie przez polski Sejm rezolucji Senatu", o uznanie "masakry woÂłyĂąskiej" za akt ludobĂłjstwa popeÂłnionego przez OrganizacjĂŞ UkraiĂąskich NacjonalistĂłw-UkraiĂąskÂą ArmiĂŞ PowstaĂączÂą (OUN-UPA) i "potĂŞpienie przestĂŞpstw ukraiĂąskich nacjonalistĂłw".
 


Wiemy, Âże temat ten wywoÂłaÂł kontrowersje nie tylko w polskim parlamencie, ale w caÂłym spoÂłeczeĂąstwie polskim
 
- przyznali. Przypomnieli, Âże "wielu uczestnikĂłw tej dyskusji" krytykowaÂło zwolennikĂłw uchwaÂły Senatu RP "za to, Âże w ten sposĂłb wywoÂłujÂą sprzecznoÂści pomiĂŞdzy naszymi dwoma narodami, wzywajÂą do historycznej walki, wbijajÂą klin miĂŞdzy naszymi krajami".
 

Autorzy listu, deputowani Komunistycznej Partii Ukrainy i Partii RegionĂłw prezydenta Wiktora Janukowycza, podkreÂślajÂą, Âże nie zgadzajÂą siĂŞ z takÂą interpretacjÂą uchwaÂły. "Prawdy historycznej nie moÂżna ukrywaĂŚ", a "przymykajÂąc oko na zbrodnie, sami w ten sposĂłb stajemy siĂŞ ich wspĂłlnikami" - zaznaczyli.
 


RozwĂłj i wzmocnienie przyjaÂźni miĂŞdzynarodowej pomiĂŞdzy UkrainÂą a PolskÂą uwaÂżamy za niemoÂżliwe w wypadku utraty pamiĂŞci o setkach tysiĂŞcy niewinnych obywateli - BiaÂłorusinĂłw, PolakĂłw, ÂŻydĂłw,CyganĂłw, Rosjan i UkraiĂącĂłw - wszystkich tych, ktĂłrzy zginĂŞli w rzezi woÂłyĂąskiej
 
- wskazali deputowali w liÂście, pod ktĂłrym jako pierwszy podpisany jest lider komunistĂłw Petro Symonenko.
Deputowani podkreÂślajÂą, Âże na Ukrainie "ludzie nie znajÂą prawdy o tych strasznych wydarzeniach". W kraju nasilajÂą siĂŞ "nastroje ksenofobiczne, antysemickie i neonazistowskie", a ich wyraziciele zasiadajÂą w Radzie NajwyÂższej Ukrainy i "korzystajÂą aktywnie z trybuny parlamentarnej, aby propagowaĂŚ te poglÂądy".
 

Senat RP w uchwale, przyjĂŞtej 20 czerwca w 70. rocznicĂŞ zbrodni woÂłyĂąskiej, okreÂśliÂł jÂą jako "czystkĂŞ etnicznÂą noszÂąca znamiona ludobĂłjstwa". W ocenie senatorĂłw, o takiej kwalifikacji historyczno-prawnej Âświadczy zorganizowany i masowy charakter zbrodni UPA na woÂłyĂąskich Polakach, oraz towarzyszÂące im okrucieĂąstwo. W uchwale podkreÂślono teÂż potrzebĂŞ pojednania z UkrainÂą.
 

Marta Walczewska, STARY LWÓW



Kiedy zimÂą 1945 roku zbliÂżaÂł siĂŞ czas ekspatriacji z rodzinnego Lwowa, moja matka staraÂła siĂŞ pokazaĂŚ cĂłrkom to, co w tym mieÂście najpiĂŞkniejsze. ZaprowadziÂła nas na teren TargĂłw Wschodnich, gdzie zobaczyÂłyÂśmy PanoramĂŞ RacÂławickÂą, i do pracowni inÂżyniera Janusza Witwickiego, kolegi mojego juÂż wĂłwczas nieÂżyjÂącego ojca, gdzie obejrzaÂłyÂśmy panoramĂŞ plastycznÂą historycznego Lwowa. Ten wspaniaÂły model miasta zachwyciÂł mnie i pozostaÂł w pamiĂŞci. OczywiÂście nie potrafiÂłam wtedy oceniĂŚ wartoÂści dzieÂła, niezwykÂłej dokÂładnoÂści jego wykonania. Wielkie wraÂżenie zrobiÂło na mnie oÂświetlenie modelu – inne w sÂłoĂącu, inne w noc ksiĂŞÂżycowÂą – i ÂświateÂłka w oknach miniaturowych budynkĂłw.



W naszym rodzinnym archiwum zachowaÂł siĂŞ tekst audycji radiowej Z mikrofonem po starym Lwowie. Jest to wywiad przeprowadzony przez mojego ojca dr. Henryka Breita z inÂż. architektem Januszem Witwickim na temat tworzonego przez niego modelu Lwowa z drugiej poÂłowy XVIII wieku. UzupeÂłnieniem tego tekstu jest sprawozdanie z datÂą 29 kwietnia 1938 r., podpisane przez samego Witwickiego. Pod tytuÂłem opracowania Witwicki dopisaÂł odrĂŞcznie: Czy sprawa nie jest coraz bardziej aktualna ze wzglĂŞdu na zbliÂżajÂący siĂŞ rok 1940?
LwĂłw przygotowywaÂł siĂŞ wtedy do uroczystoÂści szeœÌsetlecia powstania miasta – tego prawdziwego miasta, Kazimierzowskiego. Nie przeczuwano jeszcze czekajÂącego nas dramatu. Janusz Witwicki, syn znakomitego filozofa i psychologa, walczyÂł w 1920 r. z bolszewikami w obronie Lwowa. SudiowaÂł architekturĂŞ na Politechnice Lwowskiej i historiĂŞ sztuki na Uniwersytecie Jana Kazimierz. Od 1928 r. zbieraÂł materiaÂły ikonograficzne do panoramy historycznej miasta Lwowa. Wykonanie zamierzonego dzieÂła przekraczaÂło finansowe moÂżliwoÂści rodziny Witwickich, a ZarzÂąd Miejski nie byÂł
w stanie zapewniĂŚ staÂłej dotacji przedsiĂŞwziĂŞciu, obliczonemu na kilka lat pracy paroosobowego zespoÂłu fachowcĂłw. W 1935 r. powstaÂło Towarzystwo Budowy Panoramy Plastycznej Dawnego Lwowa.
Witwicki stworzy³ projekt budynku, w którym mia³a siê znaleŸÌ panorama. Oto jej opis:
Model w postaci koÂła o Âśrednicy 15 m, odtwarzajÂący teren ÂśrĂłdmieÂścia [Starego Miasta] z przedmieÂściami, w skali 1:200, w drzewie lipowym. DookoÂła obraz olejny wys. 1,5 m, przedstawiajÂący dalsze okolice. Pawilon Âżelbetowy o ksztaÂłcie sklepienia krzyÂżowego bĂŞdzie posiadaÂł wewnÂątrz korytarz ruchomy, biegnÂący wkoÂło o Âśrednicy 19 m, co da iluzjĂŞ przelotu awionetkÂą na wysokoÂści 350 m wokó³ miasta. MoÂżna, zamiast wznoszenia budowli Âżelbetowej, wykorzystaĂŚ BasztĂŞ ProchowÂą. Projektowany jest jeszcze pokÂład gĂłrny z posadzkÂą z tafli szklanych. Przez otwĂłr oÂśrednicy 6 m poÂśrodku posadzki moÂżna obserwowaĂŚ ÂśrĂłdmieÂście z lotu ptaka. Wszystkie obiekty bĂŞdzie moÂżna oglÂądaĂŚ w ró¿nym oÂświetleniu – sÂłonecznym, w nocy ksiĂŞÂżycowej, w Âłunie poÂżaru, oraz ÂświatÂło z wnĂŞtrz budynkĂłw.
Opinie Komisji RzeczoznawcĂłw, powoÂłanej przez ZarzÂąd Miejski we Lwowie, podkreÂślaÂły naukowe podejÂście Witwickiego. Inicjatywa cieszyÂła siĂŞ poparciem wojewody lwowskiego dr. Alfreda BiÂłyka.
Witwicki rozpocz¹³ pracê od wykonania modelu œródmieœcia w skali 1:500. Dla ka¿dego obiektu wykonywano rysunki w skali 1:200, oparte na badaniach archiwalnych Witwickiego. Miasto przydzieli³o lokal na pracowniê przy ul. Ormiaùskiej 23. Wykonywano w niej modele o nies³ychanej precyzji, odtwarzano nawet w o³owiu pomniki na ulicach Lwowa.


 

Po wkroczeniu Rosjan do miasta prac nie przerwano, wÂładze sowieckie nie przeszkadzaÂły. W 1941 r. przyszÂła okupacja niemiecka, a wedÂług NiemcĂłw praca zasÂługiwaÂła na poparcie. Po powtĂłrnym wejÂściu Rosjan w lipcu 1944 r. wÂładze sowieckie postanowiÂły zatrzymaĂŚ panoramĂŞ i jej autora we Lwowie. Witwicki odmĂłwiÂł. UdaÂł siĂŞ nawet do Chruszczowa – ten obejrzaÂł panoramĂŞ i wyraziÂł zgodĂŞ na wywiezienie jej do Polski, ale wÂładze ukraiĂąskie we Lwowie sprzeciwiÂły siĂŞ. W 1946 r. Witwicki zamĂłwiÂł stoÂły, ktĂłre pod blatami miaÂły pojemne skrzynie. Do nich zapakowano ruchome elementy panoramy. W lipcu 1946 r. rodzina Witwickich przygotowywaÂła siĂŞ do ekspatriacji. Ponowiono naciski, aby Witwicki zostaÂł we Lwowie, ale ten jeszcze raz odmĂłwiÂł. Kilka dni póŸniej zostaÂł zamordowany.
Wdowa, Irena Witwicka z dwoma cĂłrkami, wyjechaÂła do Polski. WiozÂła ze sobÂą stoÂły, a w nich ukryte elementy panoramy. ByÂły one potem przechowywane w ZakÂładzie Architektury Polskiej na Politechnice Warszawskiej. W latach 80. zostaÂły przewiezione do WrocÂławia, do magazynĂłw Muzeum Architektury, a w latach 1988–89 byÂły zdeponowane w Muzeum Archidiecezjalnym. W 1994 r. znalazÂły siĂŞ w Muzeum w Arsenale. Jednak dopiero Muzeum Sztuki Medalierskiej stworzyÂło warunki do ekspozycji panoramy. Od czasu otwarcia wystawy muzeum jest odwiedzane nie tylko przez lwowiakĂłw, ale i licznie przez mÂłodzieÂż i mieszkaĂącĂłw WrocÂławia. Po raz pierwszy muzeum staÂło siĂŞ dochodowe!


Literatura
Panorama Plastyczna Dawnego Lwowa, LwĂłw 1938
Maciej Piotrowski, ZaklĂŞty we Lwowie [w:] Tygodnik „SolidarnoœÌ” 7/2001

Pomnik zamordowanych profesorĂłw lwowskich na WzgĂłrzach Wuleckich – lwowski pomnik poÂświĂŞcony zamordowanym przez hitlerowcĂłw profesorom lwowskich uczelni, zbudowany w 2011 roku i odsÂłoniĂŞty 3 lipca 2011 roku.
 
Z inicjatywÂą budowy pomnika wystÂąpili prezydent WrocÂławia RafaÂł Dutkiewicz i mer Lwowa Andrij Sadowy[1]. List intencyjny w sprawie ogÂłoszenia wspĂłlnego konkursu i budowy pomnika zostaÂł podpisany przez prezydentĂłw w 2008 roku[2], 30 lipca 2009 roku ogÂłoszono konkurs[3].
 
Projekt pomnika wyÂłoniÂło w drodze konkursu jury polsko-ukraiĂąskie, ktĂłre spoÂśrĂłd 28 prac[1] (w tym osiem z Ukrainy[4]) wybraÂło projekt krakowskiego rzeÂźbiarza, prof. Aleksandra ÂŚliwy. ZwyciĂŞski projekt to brama zbudowana z betonowych blokĂłw symbolizujÂących poszczegĂłlne przykazania chrzeÂścijaĂąskiego dekalogu, w przypadku wysuniĂŞcia siĂŞ jednej z nich ze swojego miejsca caÂłoœÌ siĂŞ rozsypuje. Za bramÂą znajduje siĂŞ przejÂście z przybitÂą do niego kartkÂą, na ktĂłrej widnieje odrĂŞczny niemieckojĂŞzyczny rozkaz „rozstrzelaĂŚ”[5]. Blok oznaczony rzymskÂą cyfrÂą V (5) jest czĂŞÂściowo wysuniĂŞty, co symbolizuje zÂłamanie piÂątego przykazania chrzeÂścijaĂąskiego Dekalogu (Nie zabijaj), czyli rozkaz zamordowania uczonych[1].
 
Pomnik nie zawiera obecnie Âżadnego napisu. Jego symbolika nawiÂązuje do piÂątego przykazania Dekalogu: „nie zabijaj”, jednak nie jest to caÂłkowicie jednoznaczne z uwagi na istnienie kilku sposobĂłw podziaÂłu tekstu biblijnego na poszczegĂłlne przykazania (w zaleÂżnoÂści od przyjĂŞtej tradycji) w innych wyznaniach. PrzesÂłanie jest jednoznaczne dla wiernych KoÂścioÂła rzymskokatolickiego, greckokatolickiego i luteraĂąskiego. W prawosÂławiu, niektĂłrych wyznaniach protestanckich, a takÂże w judaiÂźmie i islamie piÂąte przykazanie oznacza „czcij ojca swego i matkĂŞ swojÂą”, gdyÂż odpowiednik przykazania „nie zabijaj” jest tam szĂłstym przykazaniem.
 
BudÂżet pomnika to ok. 3 000 000 zÂłotych, z czego 2 000 000 zÂł pochodziÂło z wrocÂławskiego budÂżetu miejskiego, 800 000 hrywien z budÂżetu miasta Lwowa, 800 000 hrywien ze ÂśrodkĂłw Politechniki Lwowskiej, a 200 000 zÂłotych ze zbiĂłrki publicznej[6].
 
Pomnik znajduje siĂŞ w miejscu rozstrzelania profesorĂłw[7], obecnie parku studenckim. Nad jarem, w ktĂłrym go zbudowano, znajdujÂą siĂŞ domy akademickie Politechniki Lwowskiej[4]. Na wzgĂłrzu nad pomnikiem znajduje siĂŞ symboliczny nagrobek z krzyÂżem zbudowanym w 1991 roku przez rodziny zamordowanych. Jedynie na nim znajduje siĂŞ tablica z napisem w jĂŞzykach polskim i ukraiĂąskim „W tym miejscu 4 lipca 1941 roku hitlerowscy oprawcy rozstrzelali polskich profesorĂłw lwowskich uczelni i czÂłonkĂłw ich rodzin” oraz peÂłnÂą imiennÂą listÂą ofiar[1].
 
Ca³oœÌ prac a¿ do ods³oniêcia trwa³a dwa lata, samo ods³oniêcie pomnika nast¹pi³o 3 lipca 2011 roku, w przeddzieù 70 rocznicy zbrodni[1]. Na uroczystoœci obecni byli m.in. ambasador RP na Ukrainie, prezydenci obu miast i delegacje uczelni polskich (z Wroc³awia oraz Krakowa) oraz lwowskich, senatorowie RP, ludzie nauki i kultury z Polski i Lwowa a tak¿e przedstawiciele w³adz lokalnych[8]. Elementem pomnika, którego realizacja przewidziana jest w póŸniejszym czasie, jest kamieù z tablic¹ w jêzykach polskim, ukraiùskim i angielskim, informuj¹c¹ o znaczeniu pomnika[1].
 
To pierwszy pomnik wzniesiony we Lwowie po odzyskaniu niepodlegÂłoÂści przez UkrainĂŞ nie zwiÂązany z ukraiĂąskimi bohaterami narodowymi[1].

UkraiĂący proszÂą Sejm: nazwijcie rzeÂź woÂłyĂąskÂą ludobĂłjstwem





 Do marszaÂłek Sejmu Ewy Kopacz adresowany jest list podpisany przez 148 ukraiĂąskich pos³ów, ktĂłrzy proszÂą o to, by polski Sejm uznaÂł rzeÂź woÂłyĂąskÂą za ludobĂłjstwo. Dotychczas UkraiĂący sprzeciwiali siĂŞ okreÂślaniem w ten sposĂłb wydarzeĂą z 1943 roku.

Ukraiùscy pos³owie pisz¹, ¿e prawda o ofiarach rzezi: "Bia³orusinach, Polakach, ¯ydach, Cyganach, Rosjanach i Ukraiùcach" (w takiej kolejnoœci) musi byÌ utrwalona jeœli przyjaŸù polsko-ukraiùska ma byÌ trwa³a. Przestrzegaj¹ te¿ przed nastrojami "ksenofobicznymi i neonazistowskimi na Ukrainie". List podpisali deputowani Partii Komunistycznej i rz¹dz¹cej Partii Regionów.

WÂładaj sobÂą

Do zakÂładu Tarnawskiego prowadziÂła okazaÂła brama z wyrzeÂźbionym na poprzecznej belce napisem: „WÂładaj sobÂą”. HasÂło to wiÂązaÂło siĂŞ z naczelnÂą ideÂą Tarnawskiego, jakÂą byÂła walka „z tÂłuszczem i otyÂłoÂściÂą” - jego zdaniem g³ównymi przyczynami zawa³ów serca. PamiĂŞtajmy, Âże dziaÂło siĂŞ to w czasach, gdy nasze zacne prababki kurowaÂły chorych tÂłustymi rosoÂłami i roztopionym smalcem. Na wsi obowiÂązywaÂła praktyka, Âże zabijano na rosó³ kurĂŞ, gdy kura byÂła chora albo ktoÂś z domownikĂłw byÂł chory. Tarnawski byÂł absolutnym wrogiem miĂŞs. PropagowaÂł kuchniĂŞ jarskÂą, ktĂłrÂą w zakÂładzie prowadziÂła jego Âżona, Romualda.

„WÂładaj sobÂą” znaczyÂło kontroluj swĂłj organizm, nie obÂżeraj siĂŞ, koĂącz posiÂłek z lekkim niedosytem, pij duÂżo wody i co pewien czas stosuj gÂłodĂłwkĂŞ – post jest dobrodziejstwem. Pacjenci Tarnawskiego poddawali siĂŞ jego dyktatowi, ale niektĂłrzy, o sÂłabej woli, dÂłuÂższych postĂłw nie wytrzymywali. I wtedy wykradali siĂŞ nocÂą do pobliskich szynkĂłw w hotelach K. Truchanowicza, H. Weisera i J. Fernbacha. A tam obowiÂązywaÂło inne hasÂło: ÂŁaduj w siebie. Najedz siĂŞ do syta, jak masz w tym przyjemnoœÌ. Tarnawski wiedziaÂł o dywersji, ktĂłrÂą czynili mu karczmarze, i szczerze ich nienawidziÂł.

Doktor Apolinary Tarnawski doÂżyÂł sĂŞdziwego wieku w znakomitej sprawnoÂści fizycznej i umysÂłowej. Jego pacjent, pisarz WacÂław Filowski, ÂżartowaÂł: „Na sÂądzie ostatecznym bĂŞdzie trzeba rozstrzelaĂŚ dra Tarnawskiego, bo inaczej jest gotĂłw ÂżyĂŚ wiecznie”. Na kres jego Âżycia ogromny wpÂływ miaÂł wybuch wojny. Sowieci zajĂŞli KosĂłw we wrzeÂśniu 1939 r. Tarnawski musiaÂł uciekaĂŚ. ZmarÂł na wygnaniu w wielkiej depresji i goryczy w Jerozolimie w 1943 r., majÂąc 92 lata. PiĂŞkne wille Tarnawskiego Rosjanie doprowadzili do ruiny. Nie mĂłgÂł siĂŞ z tym pogodziĂŚ. Dobrze, Âże nie zna ich obecnego stanu.

ÂŚlÂąscy kosowianie

Po ostatnim odcinku czytelnicy zwrĂłcili mi uwagĂŞ, a szczegĂłlnie nieoceniony Franciszek Magda, Âże wielu kosowian osiadÂło po wojnie nie tylko w NamysÂłowie, ale teÂż w Kluczborku, KamieĂącu ZÂąbkowickim, OleÂśnicy i Niemczy. ByÂł wÂśrĂłd nich Jan Sitnik – syn znanego kuÂśnierza kosowskiego, szyjÂącego zdobne koÂżuchy dla mÂłodych par biorÂących Âślub. Innym koÂżusznikiem byÂł Wincenty Klusik, ktĂłrego rodzina prawdopodobnie osiadÂła w Opolu. W Kluczborku osiadÂł Kazimierz Huk, ktĂłry byÂł przed wojna twĂłrcÂą klubu sportowego „Rybnica KosĂłw”. Z Kosowa pochodziÂł znany fotoreporter CAF z WrocÂławia, nieÂżyjÂący juÂż Eugeniusz WoÂłoszczuk. Jego rodzice i dwie siostry z NamysÂłowa wyjechali do Kanady. W OleÂśnicy osiadÂł i prowadziÂł tam praktykĂŞ lekarskÂą dr Tobiczyk. ZarzÂądcÂą administracyjnym w zakÂładzie Tarnawskiego byÂł Jan Magda, dziadek Franciszka Magdy. Z Kosowa pochodziÂł JĂłzef Nickowski, ktĂłry spÂłon¹³ w czoÂłgu pod Monte Cassino – pisaÂł o tym Melchior WaĂąkowicz.



Pobrano ze strony:
http://www.nto.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20101023/REPORTAZ/60861061

.

Fenomen kuracji Tarnawskiego

O dzia³alnoœci zak³adu Tarnawskiego œwiadcz¹ ró¿ne zachowane pami¹tki, setki fotografii, wspomnienia i zapiski w dziennikach podró¿y, masa anegdot, zachowane w archiwach listy kuracjuszy z opisami zajêÌ.

Gabriela Zapolska opisuje w jednym z listĂłw, jak to musiaÂła podporzÂądkowaĂŚ siĂŞ reÂżimowi, ktĂłry obowiÂązywaÂł „u Tarnawskiego”. Wstawanie o Âświcie, chodzenie boso po rosie, gimnastyka zbiorowa na stoku, praca w ogrodzie i ostra jarska dieta. ByÂł bowiem Tarnawski pionierem metody przyrodoleczniczej w Polsce. Ze wzglĂŞdu na swoje pomysÂły i zachowania byÂł podziwiany przez jednych i zwalczany przez innych. Ale wszyscy go znali. Rozrzut opinii o nim zamykaÂł siĂŞ w klamrze dwĂłch okreÂśleĂą: geniusz – szarlatan. Jego cĂłrka, Celina Tarnawska-Busza, ktĂłrÂą miaÂłem przyjemnoœÌ poznaĂŚ w Londynie, wspominaÂła, Âże pewnego razu w czasie pobytu Tarnawskiego w Warszawie, w gmachu Sejmu, narzekano na przeciÂąg w kuluarach. „Nic dziwnego – powiedziaÂł ktoÂś – na gĂłrze grasuje i otwiera okna dr Tarnawski z Kosowa”. ByÂła to aluzja do jednej z metod leczenia, ktĂłrÂą propagowaÂł– spanie przy otwartym oknie, czĂŞste wietrzenie pomieszczeĂą, ubieranie siĂŞ w przewiewne tkaniny.
Tarnawski zostawiÂł po sobie masĂŞ anegdot, g³ównie w pamiĂŞci leczonych przez niego artystĂłw i uczonych. Powszechnie byÂło wiadomo, Âże nie znosiÂł grubasĂłw i ludzi otyÂłych, gÂłoszÂąc, Âże jest to ich wy³¹czna wina, skoro majÂą nadwagĂŞ. Pewnego razu powiedziaÂł do pacjenta: „Podgardle zwisÂłe, wzrok tĂŞpy, brzuch wydĂŞty, kim pan jest? KtoÂś pan taki?”. OkazaÂło siĂŞ, Âże byÂł to chirurg, profesor WydziaÂłu Lekarskiego Uniwersytetu Lwowskiego. „Musi pan to naprawiĂŚ”. I chirurg Ăłw przyjeÂżdÂżaÂł póŸniej regularnie do zakÂładu Tarnawskiego, szczycÂąc siĂŞ po kuracjach swojÂą szczupÂłoÂściÂą i lekkim, tanecznym krokiem.

Czasem zdarzaÂły siĂŞ zachowania wrĂŞcz skandaliczne. CĂłrka Celina opowiadaÂła, jak raz, jadÂąc z ojcem pociÂągiem z KoÂłomyi do NadwĂłrnej, mieli za sÂąsiada rumianego jegomoÂścia, ktĂłry siedzÂąc naprzeciw, zajadaÂł smacznie buÂłkĂŞ z salami. WidzÂąc to, Tarnawski zerwaÂł siĂŞ z miejsca, wyrwaÂł przeraÂżonemu pasaÂżerowi buÂłkĂŞ z wĂŞdlinÂą i wyrzuciÂł przez okno. „Nie wolno siĂŞ panu zatruwaĂŚ takÂą potrawÂą” – krzykn¹³. „Celka, wyjmij z torby buÂłkĂŞ z serem i daj temu panu”. Innym razem, teÂż w pociÂągu, przyszÂło mu jechaĂŚ z ma³¿eĂąstwem majÂącym dwĂłjkĂŞ bardzo tĂŞgich dzieci. Przez ca³¹ drogĂŞ matka dokarmiaÂła pociechy jakimiÂś frykasami. Po pó³godzinie Tarnawski nie wytrzymaÂł i powiedziaÂł: „Pani zabija swoje dzieci”. M¹¿ przytakn¹³ tej diagnozie. Wtedy Âżona wszczĂŞÂła awanturĂŞ z mĂŞÂżem, Âże trzyma z tajemniczym pasaÂżerem, ktĂłry jÂą poucza. Atmosfera staÂła siĂŞ wybuchowa, ale rozÂładowaÂł jÂą na szczĂŞÂście trzeci pasaÂżer, ktĂłry stwierdziÂł: „UspokĂłjcie siĂŞ paĂąstwo. To jest sÂłynny doktor Tarnawski, straszliwy wrĂłg obÂżarstwa”. Autorytet Tarnawskiego zadziaÂłaÂł. W przedziale zapanowaÂła zgoda.
StaÂłym powiedzeniem Tarnawskiego byÂło „nie przekarmiaj siĂŞ, nie bĂŞdziesz chorowaÂł” albo „najzdrowsze jest to, co zostawisz na talerzu”. Gdy Âżona namawiaÂła mĂŞÂża do jedzenia, pytaÂł: „Chce pani po raz drugi wyjœÌ za m¹¿?”. Biskupowi na sto³ówce w pensjonacie, ktĂłry dobieraÂł sobie jakieÂś smaczne potrawy, powiedziaÂł – przechodzÂąc obok jego stolika: „Hamuj siĂŞ, ekscelencjo!”. Gdy ktĂłryÂś z pacjentĂłw dziĂŞkowaÂł mu za leczenie, zwykÂł mĂłwiĂŚ: „SÂłoĂącu dziĂŞkuj, powietrzu dziĂŞkuj i zasadzie wstrzemiĂŞÂźliwoÂści, ktĂłrÂą, mam nadziejĂŞ, Âże wreszcie zrozumiaÂłeÂś”.

Podró¿ni jadÂący w lecie szosÂą z KoÂłomyi do Kut, gdy mijali KosĂłw, spotykali dziwne ludzkie bosonogie postacie, odziane w jakieÂś kurty, spodnie czy spĂłdnice o dziwacznym kroju z biaÂłej, gĂŞstej siatki. – To te wariaty od Tarnawskiego – wzruszali pobÂłaÂżliwie ramionami miejscowi Huculi, pytani przez turystĂłw. – Warszawskie gÂłodomory – dodawali inni, komentujÂąc widok kuracjuszy ĂŚwiczÂących na zboczu pagĂłrka pod dyktando Tarnawskiego.






MajÂących problemy z nadwagÂą kosowskich pacjentĂłw Tarnawski leczyÂł gÂłodĂłwkÂą. UwaÂżaÂł, Âże obÂżarstwo jest wynikiem sÂłaboÂści woli i ulegÂłoÂści – jak mĂłwiÂł – „wobec chuci Âżo³¹dka”. Sam, wydobywszy siĂŞ z dÂługiej i ciĂŞÂżkiej choroby dietÂą jarskÂą, postami i przyrodolecznictwem, byÂł bezkompromisowy w oferowaniu kuracji dla innych. Trudno siĂŞ byÂło pacjentowi z gÂłodĂłwki wykrĂŞciĂŚ. TrwaÂła ona czasem kilka dni, a czasem i kilka tygodni. WÂśrĂłd pacjentĂłw kosowskich powstaÂł nawet swego rodzaju snobizm gÂłodĂłwkowy. Bito rekordy. Post jednodniowy czy jednotygodniowy wÂśrĂłd elit wywoÂływaÂł wzruszenie ramion. Cztery tygodnie niejedzenia nie naleÂżaÂło do rzadkoÂści.

Pewien chudy jak wiĂłr dominikanin, cierpiÂący na chroniczny bronchit, gÂłodowaÂł prawie miesiÂąc i straciÂł bronchit. „I widzi ojciec – skomentowaÂł ten przypadek Tarnawski – bakterie nie wytrzymaÂły, a organizm ojca wytrzymaÂł. Woda z cytrynÂą czyni cuda”.

Rekord osiÂągn¹³ ponoĂŚ prof. Wincenty LutosÂławski – 35 dni. Ale zÂłoÂśliwcy-niedowiarki twierdzili, Âże widywano go czĂŞsto siedzÂącego na wiÂśni w ogrodzie sanatoryjnym, ktĂłra tego roku piĂŞknie obrodziÂła.

 .

Kosowski „pochĂłd na Wawel”

Rozg³osowi Kosowa sprzyja³ fakt, ¿e przyje¿d¿ali tam ludzie o znanych nazwiskach. Z tego wzglêdu w pierwszej po³owie XX wieku Kosów sta³ siê drug¹, po Zakopanem, galicyjsk¹ stolic¹ polskiej bohemy. Na letni wypoczynek zje¿d¿ali tam najwybitniejsi polscy artyœci, pisarze, aktorzy, poeci, malarze, rzeŸbiarze, profesorowie uniwersyteccy oraz politycy i ludzie z najwy¿szych sfer ¿ycia gospodarczego. Mówi³o siê, ¿e Kosów jest przesi¹kniêty jak¹œ wyj¹tkow¹ atmosfer¹ duchowoœci. Chcia³o siê tam dyskutowaÌ i szukaÌ towarzystwa do biesiad z ciekawymi, niebanalnymi rozmówcami. Jad¹c letni¹ por¹ do Kosowa, by³o siê pewnym, ¿e mo¿na tam spotkaÌ zawsze kogoœ z czo³ówki polskich artystów i intelektualistów.

Tam wypoczywaÂła Gabriela Zapolska i czarowaÂła swÂą urodÂą oraz wyszukanymi kapeluszami. Towarzyszyli jej mÂłodzi wĂłwczas reÂżyserzy Juliusz Osterwa i Leon Schiller. Tam spotkaĂŚ moÂżna byÂło jednego z najsÂławniejszych polskich ÂśpiewakĂłw, rywala Jana Kiepury, Adama Didura, ktĂłry przyjeÂżdÂżaÂł – jak siĂŞ mĂłwiÂło – „z ca³¹ kolekcjÂą swych piĂŞknych cĂłrek”, czarujÂących towarzystwo wdziĂŞkiem i wyszukanymi strojami. Wypoczywali tam pisarze i gÂłoÂśni reporterzy, jak choĂŚby Ferdynand Antoni Ossendowski – autor bestsellerowej, tÂłumaczonej na 19 jĂŞzykĂłw ksi¹¿ki „ZwierzĂŞta, ludzie, bogowie”, w ktĂłrej opisaÂł ucieczkĂŞ z Rosji ogarniĂŞtej chaosem rewolucji oraz rĂłwnie gÂłoÂśnej beletryzowanej biografii „Lenin”, ukazujÂącej diabolicznÂą osobowoœÌ przywĂłdcy bolszewikĂłw. Widywano go przy stoliku

kawiarnianym z Zygmuntem Nowakowskim, wĂłwczas autorem arcypopularnej sztuki teatralnej „Ga³¹zka rozmarynu”, sÂławiÂącej czyn legionowy PiÂłsudskiego. Tam przyjeÂżdÂżaÂł Melchior WaĂąkowicz z mÂłodziutkim StanisÂławem Dygatem – w tym czasie pracownikiem MSZ. W Kosowie przebywali kilkakrotnie Maria DÂąbrowska i jej m¹¿ Marian, ktĂłry tam zmarÂł na atak serca 30 IX 1925 r., czego autorka „Nocy i dni” nie mogÂła przeboleĂŚ. GoÂściÂł tam rĂłwnieÂż Âświetny malarz JĂłzef Pankiewicz i rzeÂźbiarz Xawery Dunikowski, „snujÂący rozmarzonym wzrokiem” po siedzÂących na balkonach kosowskich willi piĂŞknych wczasowiczkach. ZagorzaÂłym kosowitÂą byÂł Lucjan Rydel – bohater „Wesela” WyspiaĂąskiego, ktĂłry ÂściÂągaÂł tutaj ze swoich podkrakowskich Bronowic z ca³¹ rodzinÂą. Ignacy Winiewski pisaÂł, Âże Rydel „pasjami lubiÂł siedzieĂŚ na ziemi otoczony berbeciami i bawiĂŚ siĂŞ z nimi w talarka, sam rozchichotany jak dziecko”.

KosĂłw byÂł w ogĂłle rajem dla dzieci i mÂłodzieÂży, i to nie tylko w zabawowym wymiarze. Bo tam, w zakÂładzie dra Tarnawskiego, powstaÂł w 1911 r. jeden z pierwszych zastĂŞpĂłw ZwiÂązku Harcerstwa Polskiego. Utworzyli go wspomniani bracia LutosÂławscy i Olga Drahonowska – narzeczona Andrzeja MaÂłkowskiego, twĂłrcy skautingu polskiego. Warto pamiĂŞtaĂŚ, Âże ks. Kazimierz LutosÂławski byÂł pomysÂłodawcÂą projektu krzyÂża harcerskiego.

Corocznym przez wiele lat goÂściem Kosowa byÂł prof. Ignacy Chrzanowski – znakomity polski filolog. ImponujÂąca postaĂŚ „Chrzana”, z wielkÂą siwÂą szopÂą wÂłosĂłw na gÂłowie dominowaÂła ciÂągle w towarzystwie, na boisku tenisowym, na sali gimnastycznej, w basenie, na zabawie i w dyskusjach. Jego ÂżywioÂłowy i mocno uzÂłoÂśliwiony dowcip wzniecaÂł gejzery Âśmiechu, ale i lĂŞk tych, ktĂłrzy stawali siĂŞ przedmiotem jego przewrotnych uszczypliwoÂści. Bano siĂŞ jego dowcipu i zÂłoÂśliwoÂści, ale rĂłwnoczeÂśnie przepadano za jego opowiadaniami, anegdotami, dowcipami sytuacyjnymi. Chrzanowski bowiem imponowaÂł pamiĂŞciÂą, czarowaÂł niezwykle sugestywnym sposobem mĂłwienia. TowarzyszyÂł mu czĂŞsto WÂładysÂław BukowiĂąski, redaktor warszawskiego „Sfinksa”.

W Kosowie, podobnie jak w Zakopanem, spotykaÂło siĂŞ wielu wybitnych polskich politykĂłw z trzech dzielnic zaborczych. W dyskusjach zrodziÂła siĂŞ tam niejedna koncepcja polityczna wyznaczajÂąca drogi do odzyskania niepodlegÂłoÂści. SzczegĂłlnie zjeÂżdÂżaÂło tu wielu dziaÂłaczy Narodowej Demokracji. Byli wÂśrĂłd nich: Zygmunt Balicki, Roman Dmowski, prof. WÂładysÂław Folkierski, Zygmunt Wasilewski, prof. WÂładysÂław Tarnawski – bratanek doktora. Ulicami Kosowa przechadzali siĂŞ teÂż socjaliÂści z Ignacym DaszyĂąskim na czele, a nawet przyjeÂżdÂżajÂący tu ze ÂŚlÂąska Ăłwczesny poseÂł do parlamentu berliĂąskiego – Wojciech Korfanty.

Rejestr wybitnych PolakĂłw odpoczywajÂących i dyskutujÂących w Kosowie przed I wojnÂą ÂświatowÂą jest naprawdĂŞ imponujÂący. BywaÂł tam Edward Abramowski, filozof, i StanisÂław Szczepanowski, zwany „krĂłlem polskiej nafty”, bogaty przedsiĂŞbiorca i znakomity publicysta, parlamentarzysta, autor gÂłoÂśnych wĂłwczas prac „NĂŞdza galicyjska” oraz „MyÂśli o odrodzeniu narodowym”. TowarzyszyÂł mu BronisÂław MikoÂłaj Rzepecki – kierownik kopalĂą i urzÂądzeĂą naftowych.

PrzyjeÂżdÂżali tam ludzie nauki: jĂŞzykoznawca Jan Baudouin de Courtenay, historycy – WacÂław Sobieski, WÂładysÂław KonopczyĂąski, Szymon Askenazy, bardzo popularni i znani z intelektualnych kazaĂą lwowscy arcybiskupi – JĂłzef Bilczewski i JĂłzef Teodorowicz. Bywali tu Karol Adwentowicz i Mira ZimiĂąska, Stefan Norblin i Ignacy Dygas. Trudno ich zliczyĂŚ. Ale juÂż ta plejada wymienionych nazwisk powodowaÂła, iÂż twierdzono, Âże jest to swoisty pochĂłd na Wawel. ByÂła to aluzja do znanego projektu pomnika WacÂława Szymanowskiego przedstawiajÂącego grupĂŞ 52 wybitnych PolakĂłw zmierzajÂących w pochodzie na krĂłlewskie wzgĂłrze.

Ozdrowieniec

Apolinary Tarnawski (1851-1943) pochodziÂł z zamoÂżnej rodziny z okolic PrzemyÂśla. ByÂł z wyksztaÂłcenia lekarzem. Po studiach w Krakowie praktykowaÂł w Borszczowie i Jaworowie, gdzie zapadÂł niespodziewanie na jak¹œ tajemniczÂą chorobĂŞ, ktĂłrej tamtejsze Âśrodowisko lekarskie nie umiaÂło zdiagnozowaĂŚ. WĂłwczas to udaÂł siĂŞ do Niemiec, do WĂśrishofen, do zakÂładu wodoleczniczego dra Sebastiana Kneippa – bawarskiego ksiĂŞdza, ktĂłry zasÂłyn¹³ na Âświecie jako hydroterapeuta. Kneipp byÂł zadziwiajÂącym przypadkiem wyleczenia siĂŞ z gruÂźlicy, choroby przed wynalezieniem penicyliny w zasadzie Âśmiertelnej. Jako ozdrowieniec, ktĂłremu udaÂło siĂŞ wyrwaĂŚ ze szponĂłw Âśmiertelnej choroby, staÂł siĂŞ okazem zdrowia dziĂŞki zastosowaniu w kuracji szoku termicznego, poddawaniu organizmu na przemian oddziaÂływaniu lodowatej i ciepÂłej wody. Kneipp w ogĂłle gÂłosiÂł teoriĂŞ, Âże zdrowie czÂłowieka wi¹¿e siĂŞ ÂściÂśle z jego czĂŞstym obcowaniem z wodÂą – pÂływaniem, masaÂżami, gimnastykÂą wodnÂą. Te teorie zainteresowaÂły Tarnawskiego i po odzyskaniu zdrowia postanowiÂł je, modyfikujÂąc po swojemu, wprowadziĂŚ do swojej praktyki lekarskiej.



Kuracjusze zakÂładu doktora Tarnawskiego na boisku kÂąpielowym. / ÂŹrĂłdÂło: Fot: Archiwum Natalii Tarkowskiej



Na miejsce swego eksperymentu wybraÂł KosĂłw. MiaÂł 40 lat, gdy w 1891 roku zaÂłoÂżyÂł tam zakÂład przyrodoleczniczy i w krĂłtkim czasie odniĂłsÂł, podobnie jak Kneipp, zadziwiajÂący sukces, budujÂąc w dziewiczym terenie jedno z najsÂłynniejszych polskich uzdrowisk. W gĂłrzysty krajobraz Czarnohory wkomponowaÂł trzy warzelnie soli ze zgrabnymi, przewiewnymi salami oraz ÂłaÂźnie, solaria, tarasy do leÂżakowania. Wszystko zlokalizowaÂł w rozlegÂłym parku i czĂŞÂściowo w sadzie owocowym z piĂŞknymi willowymi domkami dla kuracjuszy.

PoczÂątkowo byÂło tam kilkadziesiÂąt miejsc, ale z kaÂżdym rokiem liczba kuracjuszy rosÂła. SÂłuÂżyÂła temu fama rozchodzÂąca siĂŞ po caÂłej Polsce o niezwykÂłej oryginalnoÂści i skutecznoÂści terapii, ktĂłrÂą stosowaÂł Tarnawski w swoim zakÂładzie.

.

.
S. Nicieja

SwĂłj krĂłtki, bÂłyskotliwy epizod w historii Polski KosĂłw Huculski zawdziĂŞczaÂł doktorowi Apolinaremu Tarnawskiemu. ByÂła to postaĂŚ fascynujÂąca, swego czasu powszechnie znana w elitach intelektualnych Polski. ByÂł zdeklarowanym pozytywistÂą, wrĂŞcz fanatykiem pracy organicznej, chodzÂącym twardo po ziemi, nie znoszÂącym bujania w obÂłokach. GÂłosiÂł, Âże jest wrogiem „bezmyÂślnego romantyzmu i niefrasobliwego Âżycia”.

 

MiaÂł jednak sÂłaboœÌ do artystĂłw oraz mistykĂłw, czego dowodziÂła jego dÂługoletnia przyjaŸù z braĂŚmi LutosÂławskimi: ks. Kazimierzem – mistykiem, charyzmatycznym kaznodziejÂą – i Wincentym – profesorem filozofii, znawcÂą Platona.

.

DZIÊKUJÊ ZA WSKAZÓWKI,serdecznie pozdrawiam.

Mariola Marcinkowska